Reumatoïde artritis & 'Plants for Joints'
Een effectief leefstijlprogramma voor reuma
Wat is reuma?
Reumatoïde artritis is een ziekte die behandelbaar is, maar nog niet genezen kan worden. Als je 30 jaar geleden de wachtkamer van een reumatoloog in liep, dan zaten daar veel mensen die als gevolg van de reuma vergroeide gewrichten hadden. Dat doet reuma namelijk, het tast je gewrichten aan. Dit komt door ontstekingen in die gewrichten die ontstaan omdat het immuunsysteem het eigen lichaam aanvalt. Reuma is een auto-immuunziekte.
De afgelopen jaren zijn er gelukkig effectieve medicijnen voor reuma ontwikkeld. Deze medicijnen hebben invloed op het immuunsysteem, waarmee een ontsteking geremd of onderdrukt kan worden. Dit zorgt voor minder pijn en minder schade aan de gewrichten. Toch lossen deze medicijnen niet alles op. Veel mensen met reuma blijven last houden van pijn en vermoeidheid. Bij sommige mensen werken de medicijnen onvoldoende en dan is er ook nog een groep bij wie de medicijnen wel werken, maar de bijwerkingen eigenlijk nog erger zijn dan de kwaal.
Reumatische aandoeningen
Er zijn meer dan 150 soorten reumatische aandoeningen. De drie grootste zijn: artrose, jicht en reumatoïde artritis (meestal afgekort tot reuma), die sterk verschillen van elkaar.
Reuma is een auto-immuunziekte die leidt tot ontstekingen in diverse gewrichten.
Artrose is een ziekte waarbij het kraakbeen aangedaan is en het onderliggende bot dikker wordt. Het komt overal voor, maar vooral in handen, heupen en knieën. De aangedane gewrichten zijn soms ook (enigszins) ontstoken.
Jicht is een meer metabole ziekte, waarbij urinezuur (een afbraakproduct in het lichaam) in het lichaam stapelt als kristallen. Op deze stapelingsplekken kunnen ontstekingen ontstaan, het meest gebeurt dit bij de grote teen.
Vasten helpt bij reuma
Voordat er goede medicatie was probeerden mensen met reuma natuurlijk van alles. Opvallend was dat als mensen stopten met eten, de pijn en de ontstekingen minder werden. Maar ja, je kan natuurlijk niet de rest van je leven vasten! Een groep Noorse onderzoekers bedacht daarom dat een plantaardig voedingspatroon na het vasten de verbetering misschien vast kon houden. Plantaardige voeding, bedachten ze, zou wel eens minder inflammatoir kunnen zijn. De resultaten van het onderzoek dat zij vervolgens deden waren indrukwekkend en werden gepubliceerd in de Lancet.
De Noorse onderzoekers verdeelden 53 mensen met reuma willekeurig over een interventie- en een controlegroep. Beide groepen werden 4 weken opgenomen in een kliniek. De interventiegroep begon met een week vasten en at daarna plantaardig. Ze hielden dit een jaar zo goed mogelijk vol. De controlegroep volgde gedurende diezelfde periode een normaal niet-vegetarisch voedingspatroon. In het plaatje zie je de verschillen tussen de groepen. Op alle belangrijke uitkomsten zoals pijn, stijfheid, gezwollen gewrichten, maar ook objectief meetbare ontstekingswaarden (bijvoorbeeld ESR en C-reactive protein) deed de interventiegroep het significant beter.
In de figuren zie je de uitkomsten van het Noorse onderzoek. De doorgetrokken lijn is van de interventiegroep (vasten en daarna plantaardig eten), de stippellijn van de controlegroep (doorsnee voedingspatroon).
Plantaardige voeding helpt bij reuma
Waarom werd er niets met deze resultaten gedaan? Hoe komt het dat de meeste reumatologen helemaal niets van dit onderzoek weten? Ik denk dat dit komt door de kracht van de farmaceutische industrie. De farmaceuten ontwikkelden effectieve medicijnen en hebben veel financiële power voor medicijnontwikkeling en marketing. Voeding bleek niet voldoende concurrerend.
Prof. dr. Dirkjan van Schaardenburg stofte het Noorse onderzoek gelukkig af. Samen ontwikkelden we een nieuw onderzoek: een gerandomiseerde en gecontroleerde studie (een zogenaamde RCT, zie hieronder) waarmee we het effect van het Plants for Joints (planten voor gewrichten) leefstijlprogramma wilden testen op de ziekteactiviteit bij mensen met reuma.
Wat is een RCT?
Een randomized controlled trial (RCT) is een wetenschappelijk onderzoek waarbij je mensen random (dus op basis van toeval) verdeeld over een interventiegroep en een controlegroep. De proefpersonen voldoen aan bepaalde criteria, zoals bijvoorbeeld: volwassen mensen met reuma.
Bij een RCT test je een hypothese die vaak te maken heeft met de effectiviteit van een behandeling. De bewijskracht van een RCT is groter dan van een onderzoek zonder controlegroep.
Plantaardige voeding, beweging en stressmanagement voor reuma
We hebben de effectiviteit van het Plants for Joints leefstijlprogramma onderzocht in een groep van 77 mensen met reumatoïde artritis en 64 mensen met artrose in combinatie met metabool syndroom. Omdat het twee aparte groepen betreft, worden er twee aparte, wetenschappelijke artikelen over geschreven. Het eerste artikel is nu gepubliceerd en kan je hier vinden. Zodra het tweede artikel over artrose gepubliceerd is, volgt daar uiteraard ook een blog over.
Alle 77 deelnemers aan het onderzoek kregen een normale behandeling van hun reumatoloog. Dit betekent dat sommige mensen wel en sommige mensen geen medicijnen gebruikten. Tijdens het onderzoek van 4 maanden werd het medicijngebruik niet gewijzigd. In het onderzoek deden 40 mensen mee met het Plants for Joints programma, terwijl de overige 37 deelnemers alleen hun normale behandeling kregen.
Het Plants for Joints programma
Plants for Joints gaat over:
- Gezonde, onbewerkte, plantaardige voeding en bovenal lekker eten (want anders houd je het niet vol).
- Minder zitten en meer bewegen.
- Beter slapen
- Minder stress en beter leren omgaan met stress.
Het programma start met een kookworkshop, waarna in nog 9 bijeenkomsten mensen in groepjes van 6 tot 12 deelnemers actief aan de slag gaan met alle leefstijlcomponenten. De bijeenkomsten werden verdeeld over ongeveer 4 maanden.
De groepen werden begeleid door diëtisten, beweegcoaches en ontspancoaches. Waar nodig werd er ook individueel extra begeleiding geboden.
In het eerste filmpje zie je een aantal deelnemers die meededen aan het onderzoek. In het andere filmpje komen mijn collega Carlijn Wagenaar (arts-onderzoeker) en onze promotor Dirkjan van Schaardenburg aan bod.
Ervaringen van enkele deelnemers aan het programma
Onderzoekers aan woord
Resultaat Plants for Joints bij reuma
Om het effect van Plants for Joints te meten, werd gebruik gemaakt van de Disease Activity Score op basis van 28 gewrichten DAS28. Deze score wordt berekend aan de hand van onder ander het aantal pijnlijke en gezwollen gewrichten en is een wereldwijd gebruikte maat voor ziekteactiviteit bij reuma.
Bij aanvang hadden de deelnemers een score van 3.8 en dat betekent dat de reuma niet heel ernstig was, maar dat er overduidelijk nog klachten waren. Het doel van de behandeling is namelijk om de score onder de 2.6 te krijgen. Dan wordt gesproken van een lage ziekteactiviteit of remissie.
In de figuur kan je zien dat de groep die het Plants for Joints programma volgde al heel snel een sterke verbetering liet zien, terwijl de controlegroep stabiel bleef.
Een extra voordeel van een gezonde leefstijl zijn de prettige bijwerkingen. De deelnemers die het programma van Plants for Joints volgden verloren namelijk ook gewicht en dit was grotendeels vetmassa, vooral buikvet. Verder daalde het slechte cholesterol (LDL) en werd ook de HbA1c-waarde, die indicatief is voor de bloedsuikerwaarde van de ongeveer de afgelopen 3 maanden, lager.
Klik op de grafiek voor een vergroting
Conclusie
Plants for Joints is dus gunstig voor mensen met reuma. Samen met mijn collega’s werken we daarom aan een plan om dit leefstijlprogramma te implementeren in de zorg, zodat iedereen met reuma hiervoor in aanmerking kan komen.
Direct aan de slag?
Op dit moment kunnen wij het Plants for Joints programma nog niet aanbieden. Heb je zelf reuma of artrose en wil je toch een stap maken? Dan heb ik hieronder een paar tips om vandaag nog te beginnen.
- Besef dat iedere stap positief is en dat het niet perfect hoeft. Eén van de conclusies van ons onderzoek was namelijk dat ook mensen die het leefstijlprogramma niet perfect volgden echt konden verbeteren. De mensen die het programma het beste volgden deden het niet per se beter.
- Om een beeld te krijgen van de adviezen, kan je gebruik maken van mijn boek Food Body Mind. Dit boek schreef ik in aanloop naar het onderzoek.
- Kijk voor advies over plantaardige voeding op de website van De Schijf for Life, waar ik ook aan meegewerkt heb.
- Wil je persoonlijke begeleiding? Dat kan! Mijn wachtlijst is voorlopig wat lang, hier komt hopelijk binnenkort verandering in. Echter, je kan ook bij een van de diëtisten terecht die meegewerkt hebben aan Plants for Joints, zoals De Eetmevrouw of Diëtistenpraktijk Roots.
- Ben je zelf een zorgverlener en wil je wat met Plants for Joints doen? Ga dan naar Plants for Health of word lid van de Physicians Association for Nutrition Nederland.
Bronnen
- Sköldstam L, Larsson L, Lindström FD. Effect of fasting and lactovegetarian diet on rheumatoid arthritis. Scand J Rheumatol. 1979;8(4):249-55. doi: 10.3109/03009747909114631.
- Udén AM, Trang L, Venizelos N, Palmblad J. Neutrophil functions and clinical performance after total fasting in patients with rheumatoid arthritis. Ann Rheum Dis. 1983 Feb;42(1):45-51. doi: 10.1136/ard.42.1.45.
- Hafström I, Ringertz B, Gyllenhammar H, Palmblad J, Harms-Ringdahl M. Effects of fasting on disease activity, neutrophil function, fatty acid composition, and leukotriene biosynthesis in patients with rheumatoid arthritis. Arthritis Rheum. 1988 May;31(5):585-92. doi: 10.1002/art.1780310502.
- Kjeldsen-Kragh J, Haugen M, Borchgrevink CF, et al. Controlled trial of fasting and one-year vegetarian diet in rheumatoid arthritis. 1991;338:899-902. doi: 10.1016/0140-6736(91)91770-u.
- Abendroth A, Michalsen A, Lüdtke R, Rüffer A, Musial F, Dobos GJ, Langhorst J. Changes of Intestinal Microflora in Patients with Rheumatoid Arthritis during Fasting or a Mediterranean Diet. Forsch Komplementmed. 2010;17(6):307-13. doi: 10.1159/000322313.
- Walrabenstein W, van der Leeden M, Weijs P, et al. The effect of a multidisciplinary lifestyle program for patients with rheumatoid arthritis, an increased risk for rheumatoid arthritis or with metabolic syndrome-associated osteoarthritis: the “Plants for Joints” randomized controlled trial protocol. 2021;22(1):715. doi: 10.1186/s13063-021-05682-y.
- Kjeldsen-Kragh. Rheumatoid arthritis treated with vegetarian diets. Am J Clin Nutr. 1999;70:594S-600S. doi: 1093/ajcn/70.3.594s
- Walrabenstein W, Wagenaar CA, van der Leeden M, et al. A multidisciplinary lifestyle program for rheumatoid arthritis: the “Plants for Joints” randomized controlled trial. Rheumatology (Oxford). 2023; doi: 10.1093/rheumatology/keac693.
